Eşsiz Tokenlar (NFT-Non Fungible) Nedir?

Tüm tokenların birbirine denk olarak yaratıldığı kripto paraların aksine eşsiz tokenların her biri benzersizdir ve sayıları sınırlıdır.

Bitcoin’in yaratılması güvene dayalı olmayan, dijital nadir bulunabilirlik kavramını ortaya attı. Bitcoin’den önce dijital dünyada bir şey neredeyse masrafsız şekilde kopyalanabiliyordu. Blokzinciri teknolojisinin ortaya çıkmasıyla programlanabilir dijital nadir bulunurluk mümkün hale geldi ve artık dijital dünyayı gerçek dünyaya yansıtmak için kullanılıyor.

Çoğu zaman kripto koleksiyonlukları olarak adlandırılan eşsiz tokenlar (NFT) bu fikre dayanır. Tüm tokenların birbirine denk olarak yaratıldığı kripto paraların aksine eşsiz tokenların her biri benzersizdir ve sayıları sınırlıdır.

NFT’ler yeni, blokzinciri destekli bir dijital ekonominin anahtar yapı taşlarından biridir. Çeşitli projeler, oyun, dijital kimlik, lisanslama, sertifikalar ve güzel sanatlar gibi çeşitli kullanım alanlarına yönelik NFT’lerle çalışmalar yapmaktadır. Dahası NFT’lerle yüksek değerde ürünlerin kısmi mülkiyeti bile mümkün hale gelebilir.

NFT’leri çıkarmak gittikçe daha kolay hale geldiği için, bu yeni varlık sınıfından her gün daha fazla sayıda yaratılmaktadır. Bu makalede NFT’lerin ne olduğundan ne için kullanılabileceğinden ve CyptoKitties adlı bir oyunun 2017 yılının sonunda Ethereum blokzincirini nasıl tıkadığından bahsedeceğiz.

Eşsiz token (non-fungible token/NFT) nedir?
Eşsiz token (NFT) blokzinciri üzerinde benzersiz bir varlığı temsil eden kriptografik bir token türüdür. NFT’ler dijital varlıklar ya da gerçek dünya varlıklarının tokenlaştırılmış versiyonları olabilir. NFT’ler birbirlerinin yerine geçemediği için dijital dünya dahilinde orijinallik ve mülkiyet ispatı olarak kullanılabilir.

İkame edilebilirlik (fungibility), bir varlığın birimlerinin birbirlerinin yerine geçebileceği ve en temelde bu birimler arasında bir fark olmadığı anlamına gelir. Örneğin itibari para birimleri, her bir birimin kendisine denk diğer herhangi bir birimle takas edilebilir olması nedeniyle ikame edilebilirdir. 10 dolarlık bir kâğıt para diğer herhangi bir sahte olmayan 10 dolarlık kâğıt paranın yerine kullanılabilir. Takas aracı olmayı amaçlayan bir varlığın bu özelliğe sahip olması mecburidir.

İkame edilebilirlik bir para biriminde istenen bir özelliktir çünkü takası mümkün hale getirir ve teorik olarak birimlerin bireysel geçmişlerini bilmenin bir yolu olmaz. Fakat, koleksiyonluk birimler için bu özellik faydalı değildir.

Bitcoin’e benzer dijital varlıklar yaratabilsek ama her birime özel bir belirteç ekleyebilsek ne olur? Bu durumda her birim birbirinden farklı (eşsiz) hale gelir. En temelde NFT’nin olduğu şey de budur.

NFT’ler nasıl çalışır?
NFT’lerin yaratılması ve çıkarılması için farklı çerçeveler mevcuttur. Bunlardan en tanınmış olanı, Ethereum blokzinciri üzerinde eşsiz varlıklar çıkarmak ve alıp satmak için bir standart olan ERC-721’dir.

Daha yeni ve geliştirilmiş bir standart ise ERC-1155’tir. Tek bir kontratın hem ikame edilebilir hem de eşsiz tokenları dahil etmesine imkân tanıyarak tamamen yeni fırsatlar ortaya koymuştur. NFT’lerin çıkarılmasına yönelik standardizasyon, daha yüksek seviyede karşılıklı çalışabilirliği mümkün hale getirir, bu da en nihayetinde kullanıcılar için faydalıdır. Karşılıklı çalışabilirlik, eşsiz varlıkların farklı uygulamalar arasında oldukça kolay şekilde transfer edilebileceği anlamına gelir.

NFT’lerinizi saklamak ve koleksiyonunuzun keyfini çıkarmak için bir yer arıyorsanız Trust Wallet kullanabilirsiniz. Tüm diğer blokzinciri tokenları gibi NFT’leriniz de bir adres üzerinde bulunur. NFT’lerin, sahibinin izni olmadan, NFT’yi çıkaranlar tarafından bile kopyalanamayacağını ve transfer edilemeyeceğini de belirtmek önemlidir.

NFT’ler, OpenSea gibi açık pazaryerlerinde alınıp satılabilir. Bu pazarlar alıcılarla satıcıların bağlantı kurmasını sağlar ve her bir tokenın değeri eşsizdir. NFT’ler doğal olarak, piyasa arz ve talebine göre fiyat değişiklikleri gösterebilir.

Fakat böyle şeyler değere nasıl sahip olabilir? Diğer tüm değerli nesnelerde olduğu gibi değer, objenin kendisine has değildir ve insanların ona bu değeri atfetmesine bağlıdır. En özünde değer ortak bir inançtır. İtibari para, değerli metal ya da bir araç olması fark etmez, bu nesneler değer sahibidir çünkü insanlar böyle olduğuna inanır. Değerli tüm nesneler bu şekilde değerli hale geliyorsa neden dijital koleksiyonluklar gelmesin?

NFT’ler ne için kullanılabilir?
NFT’ler, merkeziyetsiz uygulamalar (DApp’ler) tarafından benzersiz dijital ürünler ve kripto koleksiyonlukları çıkarmak için kullanılabilir. Bu tokenlar bir koleksiyon nesnesi, yatırım ürünü ya da başka bir şey olabilir.

Oyun ekonomileri yeni değildir. Ve birçok çevrimiçi oyun halihazırda kendi ekonomisine sahip olduğu için, oyun varlıklarını tokenlaştırmak için blokzinciri kullanmak yalnızca bir adım daha ilerlemektir. Aslında NFT’lerin kullanımı, birçok oyunda sıklıkla görülen enflasyon sorununu çözebilir.

Sanal dünyalar gelişirken, NFT’lerin bir diğer heyecan verici kullanımı da gerçek dünya varlıklarını tokenlaştırmaktır. Bu NFT’ler gerçek dünya varlıklarının blokzinciri üzerinde token olarak saklanabilen ve alınıp satılabilen küçük bir kısmını temsil edebilir. Böylece, güzel sanatlar, gayrimenkul, nadir koleksiyonluk ürünler ve diğer birçoğu gibi kendi başına düşük likiditeye sahip piyasalara ihtiyaç duyulan bu likiditeyi sağlayabilir.

NFT’lerin özelliklerinden faydalanabilecek bir diğer sektör de dijital kimliktir. Kimlik bilgilerini ve veri mülkiyetini blokzinciri üzerinde saklamak dünyanın her yerinden çok sayıda insan için gizliliği ve veri bütünlüğünü artırabilir. Aynı zamanda bu varlıkların kolayca ve güvene dayalı olmadan transfer edilebilmesi küresel ekonomideki sıkıntıların önüne geçebilir.

CryptoKitties ve Ethereum’un hikayesi
Büyük ilgi gören ilk NFT projelerinden biri, kullanıcıların sanal kediler biriktirmesine, üretmesine ve değiş tokuş etmesine imkân tanıyan ve Ethereum üzerinde yaratılmış bir oyun olan CryptoKitties’dir.

Her CryptoKitty, yaş, cins ya da renk gibi farklı özelliklerin bir kombinasyonuna sahip olabilir. Dolayısıyla her birim eşsizdir ve birbirinin yerine geçemez. Aynı zamanda bölünemezdirler yani bir CryptoKitty tokenını bölünebilir parçalara ayırmak (ether için gwei örneğindeki gibi) mümkün değildir.

CryptoKitties, ağ üzerinde yarattığı yüksek yoğunluk nedeniyle Ethereum blokzincirini tıkamasıyla kötü bir ün kazanmıştır. Şubat 2020 itibariyle halen Ethereum blokzinciri üzerinde tüm zamanların en yüksek (ATH) günlük işlem sayısı CryptoKitties’in en popüler olduğu zamanlardandır. Oyunun Ethereum ağı üzerinde büyük bir etki yarattığı açıktır fakat İlk Coin Arzı (ICO) patlamasının yaşanması gibi diğer etmenler de buna katkıda bulunmuştur.

Tartışmalı bir konu olsa da CryptoKitties, bir para birimi olmayan fakat eğlence ve boş zaman için kullanılabilen bir blokzinciri kullanım alanının ilk örneklerindendir. Bu dijital kediler kolektif olarak milyonlarca doların transferini sağlamış, bazı nadir birimler yüz binlerce dolara satılmıştır.

NFT’leri ve kripto koleksiyonluklarını kullanan popüler projeler
NFT’leri koleksiyonluk ve alınıp satılabilir birimler olarak kullanan birçok farklı proje vardır. En popüler olanlardan bazıları şunlardır:

Decentraland

Decentraland, kullanıcıların sanal arazilere ve diğer oyun içi NFT ürünlerine sahip olabileceği ve bunları alıp satabileceği merkeziyetsiz bir sanal gerçeklik dünyasıdır. Cryptovoxels de oyuncuların sanal mülkleri inşa edebileceği, geliştirebileceği ve alıp satabileceği benzer bir oyundur.

Gods Unchained

Gods Unchained, kartların blokzinciri üzerinde NFT’ler olarak çıkarıldığı bir dijital koleksiyonluk kart oyunudur. Her dijital kart eşsiz olduğu için kullanıcılar bu sanal kartlara fiziksel kartlara benzer bir mülkiyet seviyesiyle sahip olabilir ve bunları alıp satabilir.

My Crypto Heroes

My Crypto Heroes, kullanıcıların tarihsel kahramanların seviyelerini görevler ve savaşlar aracılığıyla yükseltebileceği çok oyunculu bir rol yapma oyunudur (RPG). Kahramanlar ve oyun içi item’lar Ethereum blokzinciri üzerinde tokenlar olarak çıkarılır.

Binance Koleksiyonlukları

Binance Koleksiyonlukları, Binance ve Enjin iş birliği ile özel günler için çıkarılan NFT’lerdir. Bu NFT’lerden bir tane edinmek isterseniz, Twitter üzerinden Binance’i takip edebilir ve bir sonraki hediye dağıtımlarını bekleyebilirsiniz.

NFT hediye dağıtımına katılmak için şu adımları takip etmek gerekir:

Trust Wallet gibi Ethereum’u destekleyen bir cüzdan indirmek.
Ethereum adresini kopyalamak ve hediye kurallarında belirtilen şekilde bu adresi paylaşmak. Adresi bir form aracılığıyla göndermek ya da Twitter yorumu olarak bırakmak gerekir. Katılımcı olmak için neler yapmak gerektiğini görmek için kuralları kontrol etmek.
Eğer bir NFT kazanıldıysa ve ödül dağıtımı tamamlandıysa, NFT Trust Wallet’taki Koleksiyonluklar sekmesinde görünür. Bu noktadan sonra NFT ya HODL edebilir ya da OpenSea gibi bir P2P pazaryerinde satılabilir.

Crypto Stamps (Kripto Pulları)
Kripto Pulları Avusturya Posta İdaresi tarafından çıkarılır ve dijital dünyayı gerçek dünyaya bağlar. Bu pullar diğer herhangi bir pul gibi posta gönderirken kullanılır. Fakat pullar aynı zamanda Ethereum blokzinciri üzerinde dijital resimler olarak kayıtlıdır ve bu özellikleri sayesinde alınıp satılabilir dijital koleksiyonluklar haline gelir.

Son fikirler
Dijital koleksiyonluklar blokzinciri teknolojisini standart finansal uygulamaların dışında tamamen yeni alanlara taşır. NFT’ler fiziksel varlıkları dijital dünyada temsil etmeleriyle yalnızca blokzinciri ekosisteminin değil daha geniş kapsamda ekonominin önemli bir parçası olma potansiyeline sahiptir.

Kullanım alanları çok geniştir ve birçok geliştiricinin bu umut vaat eden teknoloji için yeni ve heyecan verici inovasyonlar yaratacak olması oldukça muhtemeldir.