Facebook’un projesi Diem (Libra) nedir?

Sosyal medya devi Facebook’un ilk önce Libra olarak adlandırılan, daha sonra isim değişikliğine giden ödeme sistemi projesine Diem denir. Blockchain tabanlı olan proje, Facebook tarafından 2019 yılında başlatılmıştır. Kurucu üyeleri arasında David Marcus, Morgan Beller ve Kevin Weil gibi isimlerin bulunduğu proje, banka hesabı dahi olmayan kişilere finansal hizmetler götürmeyi amaçlar.

Diem projesini İsviçre merkezli kâr amacı gütmeyen kuruluş Diem Birliği denetler. Birliğin kurucu üyeleri arasında Facebook, Mastercard, PayPal, Coinbase ve Andreessen Horowitz gibi şirketler yer alır. Ne var ki bu üyelerin bazıları, projenin karşılaştığı yasal engeller nedeniyle daha sonra projeden çekilmiştir. Yönetim kararlarını almak, Diem ödeme sisteminin işleyişini ve blockchain üzerinde geliştirilen projeleri denetlemek ve hibe sağlamak, birlik üyelerinin görevidir.

Diem projesi neyi hedefliyor?

Diem, cep telefonlarından dahi kolayca erişilebilen, dağıtık, küresel ve kapsayıcı bir ödeme sistemi oluşturmayı hedefler. Dünya genelinde milyarlarca kullanıcıya ulaşmayı amaçlayan Diem, bu amaç doğrultusunda dijital varlıkların kopyalanmasını önleyen akıllı sözleşme dili Move’u kullanan Diem Blockchain’ini oluşturuyor.

Proje 2019 yılında ilk kez duyurulduğunda, birden çok varlıkla desteklenen tek bir stablecoin piyasaya sürülmesi planlanıyordu. Ne var ki düzenleyicilerin engeline takılan Diem, daha sonra ABD doları, avro, sterlin ve Singapur doları gibi itibari para birimlerine sabit birden çok stablecoin, bunun yanı sıra da bu stablecoin’lerin tümünü baz alacak bir token olan Diem Dollar’ı (XDM) piyasaya sürmeye karar verdi.

XDM’nin proje tarafından geliştirilecek Novi adlı cüzdanda saklanması planlanıyor. Bu cüzdan, Facebook Messenger ve WhatsApp gibi Facebook’a ait sosyal medya platformlarına da entegre edilecek ve kullanıcılar itibari para ile kolayca XDM alıp satabilecek.

Diem Dollar bir kripto para mı?

Bitcoin ve Ethereum gibi kripto paralar, izne dayalı olmayan blockchain’lere sahiptir. Yani erişimi kontrol eden kimse yoktur ve internet bağlantısı olan herkes bu blockchain’lere erişebilir, kullanabilir ve üzerinde proje geliştirebilir. Bu nedenle merkeziyetsizlerdir.

Diem ise izne dayalı bir blockchain inşa ediyor. Yani kullanıcılar, ağı kontrol eden oluşumların iznine tâbi olacak. Diem blockchain’inde doğrulayıcıların Diem Birliği üyesi olması gerektiğinden dolayı, merkezilik söz konusudur. Ağ, daha çok şirket veritabanlarına benzer.

Merkeziyetsizlik kripto paraların en temel özelliklerinden biri olduğundan dolayı, Diem Dollar’ın kripto para olduğunu söylemek pek mümkün değildir.

Diem blockchain’inde oluşturulacak ve tek bir itibari paraya bağlı olacak stablecoin’ler, değerlerini projenin rezervinde tutulan varlıklardan alacaklarından dolayı, tam olarak geleneksel stablecoin’lere benzemektedirler. Diem Dollar da bu stablecoin’lerin tümünü baz alacaktır, bu nedenle kripto paradan çok bir stablecoin olacağını söylemek mümkündür. Birliğin açıklamalarına göre, proje rezervinin en az yüzde 80’ini çok kısa vadeli devlet tahvilleri, yüzde 20’sini ise nakit oluşturacaktır.

Diem ve düzenleyicilerin tepkileri

Facebook, Statista verilerine göre Haziran 2021 itibarıyla aylık yaklaşık 2,85 milyar aktif kullanıcıya sahip. Yani Diem Dollar, piyasaya sürülür sürülmez dünya genelinde hızla yaygınlık kazanabilir.

Düzenleyicilerin ise ulusal para birimlerine rakip olabilecek Diem’e tepkileri sert oldu. Örneğin Almanya Maliye Bakanı Olaf Scholz, “Ulusal egemenliğin yapı taşlarından biri para basımıdır; bunu özel şirketlere bırakamayız” açıklamasında bulundu.

En sert tepkilerden birini ise Fransa Maliye Bakanı Bruno Le Maire verdi. Le Maire, “Bağımsız bir devletin en güçlü araçlarından biri olan para politikasının, demokratik kontrol altında olmayan bir varlığın eline düşmesine göz yumamam” diye belirtti.

Avrupa Birliği ise o zamanlarda adı Libra olan projenin ”idare edilemez veya yüksek risk” içerdiğini tespit etmeleri halinde, Libra’nın piyasaya sürülmesini engelleyeceklerini açıklamıştı. Hatta Fransa, Almanya, İtalya, İspanya ve Hollanda, Libra’nın piyasaya sürülmesini engellemek için güçlerini birleştirdi.

Düzenleyicilerin sert tepkilerinin ardından Mastercard, Visa ve Vodafone gibi bazı üyeler, birlikten çekilme kararı aldı.

Libra, Aralık 2020’de projenin adını Diem olarak değiştirme kararı. Projenin değiştirdiği tek şey, adı olmadı. Geliştiriciler, projenin düzenleyicilerden onay almasını hızlandırmak için planlarında da değişiklik yapmaya karar verdi.

Bu değişiklikler kapsamında Facebook’un projedeki etkisi azaltıldı. Projenin teknik kılavuzu da, Facebook’un rolünün azaltıldığının belirtilmesi amacıyla yeniden düzenlendi.

En büyük değişikliklerden biri ise, projenin misyonunda oldu. Önceleri mevcut ekonomik sisteme alternatif olarak görülen ve rekabet içinde olan Diem, kendini rakip olarak değil, tamamlayıcı olarak yeniden konumlandırdı.

Diem, ilk stablecoin testlerini 2021 yılında başlatmayı planlıyor.

Son dakika gelişmelerden anında haberdar olmak için bizi  Telegram kanalımızdan takip edebilir, piyasa hakkında yatırımcılarla konuşmak için telegram grubumuza katılabilirsiniz.